Postępowanie dowodowe w kodeksie postępowania cywilnego
Prekluzja dowodowa jest ograniczeniem czasowym, w którym strony mogą zgłaszać swoje twierdzenie i dowody w trakcie postępowania cywilnego. Wprowadzenie zasad prekluzji dowodowej ma za zadanie w pełni realizować koncepcję szybkości postępowania oraz koncentracji materiału procesowego. Dla pełnej realizacji wyżej wskazanych zasad ustawodawca wprowadził nowe reguły prekluzji dowodowej w nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 2019 r. Przede wszystkim związane jest to z wprowadzeniem tzw. posiedzenia przygotowawczego w którym to Sąd wraz z stronami procesowymi powinien ustalić plan rozprawy, a strony zgłosić wszelkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie. Jak więc wygląda prekluzja dowodowa w sprawach cywilnych po nowelizacji z 2019 r. ?
Prekluzja dowodowa w postępowaniu w I instancji
Prekluzja dowodowa jest uzależniona od tego czy przewodniczący wyznaczył posiedzenie przygotowawcze czy z niego zrezygnował. W przypadku wyznaczenia posiedzenia przygotowawczego, strony mogą przytaczać twierdzenie i dowody do chwili zatwierdzenia planu rozprawy, chyba że uprzednio przewodniczący zarządził wymianę pism przygotowawczych i zobowiązał strony by w pismach podały wszystkie twierdzenia i dowody (przewodniczący może skorzystać z tego uprawnienia w przypadku spraw zawiłych i obrachunkowych).
Plan rozprawy jest nową instytucją postępowania cywilnego. Obligatoryjnie zawiera rozstrzygnięcia co do wniosków dowodowych, zastępując w tym zakresie postanowienie dowodowe. W związku z tym sporządzenie planu rozprawy zamyka drogę do powołania nowych dowodów. Ponadto plan rozprawy może zawierać takie elementy jak dokładne określenie zarzutów oraz przedmiotów żądań stron, terminów posiedzeń czy kolejności i terminu przeprowadzenia dowodów.
W przypadku, gdy strony zgłosiły nowe twierdzenia oraz dowody po zatwierdzeniu planu rozprawy zostaną one pominięte przez strony. Niemniej jednak Kodeks postępowania cywilnego przewiduje wyjątek od powyższej zasady w przypadku gdy strona uprawdopodobni, że powołanie nowych dowodów i twierdzeń nie było możliwe albo potrzeba ich powołania wynikła później.
W sytuacji, gdy przewodniczący nie zarządził przeprowadzenia posiedzenia przygotowawczego, strona może przytaczać twierdzenia i dowody, aż do zamknięcia rozprawy.
Prekluzja dowodowa w postępowaniu w II instancji
Art. 381 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi, że Sąd II instancji ma możliwość pominięcia nowych faktów i dowodów, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed Sądem I instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później.
Oznacza to, iż Sąd II instancji orzeka na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego podczas postępowania I instancji oraz w postępowaniu odwoławczym. W związku z tym Sąd ponownie ocenia fakty i dowody zebrane przed Sądem I instancji oraz te zgromadzone w postępowaniu odwoławczy. Niemniej jednak Sąd odwoławczy posiada uprawnienie do pominięcia nowych faktów i dowodów. Możliwość ta jest przejawem cechy kontrolnej postępowania apelacyjnego oraz funkcji dyscyplinującej strony.
Strona powołując się na nowe okoliczności i dowodowy będzie musiała wykazać, że nie mogła ich powołać w postępowania w I instancji. O tym czy twierdzenia i dowody nie mogły być powołane będzie decydował całokształt okoliczności sprawy np. gdy strona nie miała dostępu do dowodów lub nie posiadała informacji co do nowych twierdzeń oraz dowodów.