Kiedy można złożyć taki wniosek?
Przedstawmy następujący stan faktyczny. Umiera spadkodawca, który pozostawia po sobie dwójkę dzieci. Te nie składają oświadczenia o odrzuceniu spadku, w terminie 6 miesięcy od powzięcia informacji o śmierci swojego ojca, przez co są one powołane do dziedziczenia z ustawy z dobrodziejstwem inwentarza. Dzieci bowiem są przekonane, że ojciec pozostawił wyłącznie mieszkanie, którego wartość szacowana jest na 500.000,00 zł. Niemniej jednak, z czasem do dzieci zgłaszają się kolejni wierzycieli i okazuje się, że spadkodawca posiadał również zadłużenie o łącznej wysokości 1.500.000,00 zł, o którym spadkobiercy nie mieli wiedzy. Czy w takim przypadku Kodeks cywilny przewiduje rozwiązania pozwalające odrzucić spadek spadkobiercom, mimo upływu sześciomiesięcznego terminu do złożenia takiego oświadczenia?
Na podstawie art. 1019 § 2 Kodeksu cywilnego, spadkobierca który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie, może uchylić się od skutków prawnych niezachowania sześciomiesięcznego terminu. Natomiast art. 1019 § 1 Kodeksu cywilnego odsyła w tym zakresie do przepisów o wadach oświadczeń woli,w szczególności do art. 84 Kodeksu cywilnego (który ogranicza możliwość powołania sięna błąd, wyłącznie do błędu istotnego, a tj. uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkobierca nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia woli o tej treści) oraz do art. 88 Kodeksu cywilnego (który uzależnia zastosowanie w/w instytucji od zachowania rocznego terminu liczonego od dnia wykrycia błędu).
A zatem w powyżej przedstawionym stanie faktycznym, spadkobiercy muszą spełnić trzy przesłanki. Po pierwsze ich błąd musi być błędem istotnym. W doktrynie podkreśla się, że błędem istotnym jest również błąd co do przedmiotu spadku, polegający na niewiedzy o istnieniu określonych aktywów (np. o nieruchomości) jak i błędnym oszacowaniu wartości poszczególnych składników spadku (np. błąd co do wartości samochodu).
Po drugie, błąd nie może wynikać z lekkomyślności spadkobierców. A zatem spadkobiercy powinni dochować należytej staranności w zakresie ustalenia masy spadkowej. Przesłanka ta będzie spełniona m.in. wtedy gdy spadkodawca ukrył swoje zadłużenie przed dziećmi i niemożliwym bądź znacznie utrudnionym byłoby ustalenie tego zadłużenia po jego śmierci.
Po trzecie, spadkobiercy są zobligowani do złożenia wniosku o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, w rocznym terminie liczonym od dnia wykrycia błędu (np. od dnia powzięcia wiadomości o długu Spadkodawcy).
Łączne spełnienie przesłanek, umożliwi spadkodawcom wniesienie odpowiedniego wniosku do sądu spadku (a tj. właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy). Sąd na rozprawie zatwierdzi oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia woli o odrzuceniu spadku w terminie i jednocześnie umożliwi spadkobiercom złożenie oświadczeń o odrzuceniu spadku.