Sposób wniesienia skargi paulińskiej do Sądu
W poprzedniej publikacji wskazano materialnoprawne przesłanki, które warunkują możliwość skorzystania ze skargi paulińskiej. Ich spełnienie pozwala wierzycielowi żądać przed Sądem uznania za bezskuteczną czynność dłużnika dokonaną z jego pokrzywdzeniem . W tym artykule omówię skargę paulińską z perspektywy procesowej. W szczególności poruszę temat sposobu wniesienia skargi paulińskiej, kwestii proceduralnych związanych z postępowaniem w tego rodzaju sprawach oraz zagadnienie skutków, które wywołuje wydanie wyroku przez Sąd.
Uznanie czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela może nastąpić wyłącznie drogą sądową.
W związku z tym bezskuteczność nie następuje z mocy prawa, a wyłącznie na mocy wyroku sądowego.
Art. 531 § 1 Kodeksu cywilnego przewidział dwa sposoby dochodzenia bezskuteczności czynności prawnej dłużnika. Po pierwsze wierzyciel może to zrobić w drodze powództwa przeciwko osobie trzeciej. W takim przypadku wierzyciel wnosi pozew do Sądu z żądaniem uznania czynności prawnej dłużnika dokonanej z osobą trzecią za bezskuteczną. Tak więc pozwanym będzie osoba trzecia, która uzyskała korzyść prawną a powodem – wierzyciel.
Ponadto w przypadku, gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią na rzecz osoby, która wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną lub jeśli to rozporządzenie było nieodpłatne, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio z powództwem przeciwko tej osobie
Dłużnik może natomiast wstąpić do sprawy jako interwenient uboczny bądź zostać przypozwany na podstawie art. 84 Kodeksu postępowania cywilnego.
Wnosząc pozew wierzyciel powinien wskazać m.in.:
- Czynność prawną, której uznania bezskuteczności żąda (np. umowy darowizny pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią)
- Strony czynności prawnej, a wiec:
- dłużnika
- osobę trzecią, która otrzymała korzyść,
- ewentualnie osobę na rzecz której osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią.
- Wierzytelność, która mu przysługuje (np. umowa pożyczki między wierzycielem a dłużnikiem).
Drugim sposobem żądania uznania bezskuteczności czynności prawnej dłużnika jest wniesienie zarzutu. Z takim przypadkiem będziemy mieć do czynienia podczas prowadzenia egzekucji przez wierzyciela przeciwko dłużnikowi. Gdy wierzyciel zajął przedmiot, który wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela należy do osoby trzeciej, osoba ta będzie mogła wystąpić z powództwem o zwolnienie od egzekucji. Wtedy wierzyciel będzie mógł podnieść zarzut pauliański podczas postępowania sądowego.
Kluczowym aspektem w przypadku wniesienia pozwu bądź podniesienia zarzutu jest zachowanie pięcioletniego terminu zawitego, który liczony będzie od daty zaskarżonej czynności. W przypadku, gdy wierzyciel nie dochowa powyższego terminu, jego roszczenie wygasa.
Skutkiem wydania wyroku w wyniku wniesienia pozwu bądź zarzutu paulińskiego będzie zniweczenie czynność prawnej dokonanej pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecia. Wierzyciel będzie mógł z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły. Niemniej jednak art. 533 Kodeksu cywilnego przewiduje możliwość zwolnienia się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela przez osobę trzecią. Osoba ta może to zrobić poprzez zaspokojenie wierzyciela lub przez wskazanie mienia dłużnika, które będzie wystarczające do zaspokojenia roszczenia.